असार १ गते,
अब क्रमशः धान रोप्ने बेला सुरु हुदैछ,
धान रोप्ने प्रबिधी बारे केही कुरा गरौ है !
१ सर्वप्रथम आफ्नो क्षेत्रमा उपयुक्त हुने गुणस्तरीय बिउको प्रयोग गरेर हिले वा धुले जुनसुकै ब्याडबाट भए पनि राम्रो र निरोगी बिरुवा तयार हुनुपर्छ । आधुनिक मेसिनबाट धानको बिरुवा रोप्ने भएमा प्राबिधिक सल्लाहअनुसार प्लास्टिक ट्रे मा बिरुवा उत्पादन गर्नुपर्दछ ।
२ सामान्यतया २०-२२ दिनको, ४ पाते बेर्ना रोप्न उपयुक्त हुन्छ ।
३ बेर्ना उखेल्दा एकै पटकमा २-३ वटा बेर्नाको फेदमा बुढी र चोर औलाले समातेर उखल्ने ।
४ जरा नचुडिने गरी बिरुवा उखल्ने र सोही दिन तयारी जमिनमा रोप्ने ।
५ एक पटकमा एकै जातका बिरुवा रोप्ने, अरुसँग मिसिन नदिने ।
६ बेर्ना रोप्ने जमिन राम्रोसँग जोतेर, हिल्याएर समथर बनाइ ३-५ से मि मात्र पानी जमेको हुनुपर्छ ।
७ बिरुवा अनुभबको आधारमा र लाइनमा गरी २ तरिकले रोप्न सकिन्छ ।
८ जसरी रोपे पनि,
-छिटो तयार हुने जात २० से मि लाइन र २० से मि बोटको दुरी, अर्थात एक ठाउँमा २-३ बिरुवा र प्रती ब मि २५ ठाउँमा रोप्ने ।
-मध्यम तयार हुने जात २५ से मि लाइन र २५ से मि बोटको दुरी, अर्थात एक ठाउँमा २-३ बिरुवा र प्रती ब मि १६ ठाउँमा रोप्ने ।
-बर्णशंकर जात ३० से मि लाइन र ३० से मि बोटको दुरी, अर्थात एक ठाउँ मा १ बिरुवा र प्रती ब मि १२ ठाउँमा रोप्ने ।
९ बेर्नालाई १-२ से मि को गहिराइमा रोप्नु पर्छ, बढी गहिरो गरी रोपेमा गाँज हाल्न ढिलो हुन्छ ।
१० राम्रो उत्पादन लिनकोलागि गोवर वा कम्पोस्ट वा हरियो मल प्रशस्त र सिफारिस गरिए अनुसार रासायनिक मलको प्रयोग गर्नुपर्दछ ।
रोप्ने बेलामा युरिया मल राख्नु हुदैन । भर्खर रोपेको बिरुवाले युरिया मलमा पाइने नाइट्रोजन तत्व लिन सक्दैन र यो मल सबै खेर जान्छ । आवस्यकता अनुसार युरिया मलको प्रयोग धान रोपेको २०-२२ दिन पछि र पुन ४५-५० दिनपछि गर्नु उपयुक्त हुन्छ । सिफारिस अनुसारको फस्फोरस र पोटास तत्वयुक्त मलहरु भने जमिनको अन्तिम तयारीमा राख्न पर्दछ । मल राखे पछिको हिलो पानी बगेर जान दिनुहुदैन ।
रासायनिक मल कति राख्नुपर्छ भन्ने कुरा जमिनको मलिलोपन, प्राङारिक मलको मात्रा, बाली प्रणाली, धानको जात, सिचाइ सुबिधा लगायत अनेकौं कुरामा भर पर्दछ ।
११ विरुवालाई रोगकिराबाट जोगाउन धान रोप्नु पहिलेदेखि नै एकीकृत शत्रुजीव व्यवस्थापनका विधि अपनाउन पर्दछ ।
१२ धान बालीका झारपात नियन्त्रण गर्न कम्तीमा २ पटक (लाइनमा रोपेको अवस्थामा कोनो विइडर नत्र हातले) गोडमेल गरौ । झारपातको प्रकोप बढी हुने ठाउँमा सुरुदेखि नै एकीकृत झारपात नियन्त्रण बिधि अपनाउनु पर्दछ ।
१३ धान खेतमा पानी लगाउदा धेरै पटक पानी जमाउने र २-३ पटक सुख्खा बनाउने फेरि जमाउने प्रबिधि अपनाउ ।
१४ उत्पादन लागत घटाउन आफ्नो भौगोलिक अवस्था र खेतीको स्वरुपअनुसार धान खेतीमा प्रयोग गरिने उपयुक्त मेसिन र औजारको प्रयोग गर्नुपर्दछ ।
१५ यहाँ उल्लेख गरिएका कुरामा कैयौं छुट भएका हुनसक्छ । कतिपय कुरा भौगोलिक ठाउँ, समय, आफुसग उपलब्ध साधनश्रोतको उपलब्धता, अनुभव लगायतमा परिमार्जन गर्न सकिन्छ नै !
आदरणीय विद्वान साथीहरू,
किसानको खेतमा माथी उल्लेखित लगायतका केहि सामान्य प्रबिधिहरु पुर्याउन पहल गरौ ।
बल्ल उत्पादन वृद्धि हुन्छ । उत्पादन लागत घट्छ । – कृषि विज्ञ निलकण्ठ शर्मा
प्रतिक्रिया